■ لقبش امام المشککین بود زیرا در همه چیز تشکیک میکرد و به قول استاد "زریاب خویی"، در مباحث علمی اهل تقلید نبود و استقلال رای داشت، دکتر "پورجوادی" وی را به لحاظ توجه به علوم و معارف، ارسطویی در میان متفکران اسلامی مینامد و دکتر دادبه، او را نتیجه بقای عصرزرین قلمداد میکند.
■ گفته میشود در کلاسهای او بیش از دوهزار نفر شرکت داشتند همچنین مورد احترام خاص شاهان و امیران بود.
■ در زمان هجوم ارتش روسیه به افغانستان آرامگاه وی ویران شد و
در سال ۲۰۲۰م بازسازی آن توسط شرکت دیار سازان با حمایت مالی موسسه تیکای ترکیه انجام گرفت.
■ متن کتیبۀ آرامگاه:
اگر دشمن نسازد با تو ای دوست
تو میباید که با دشمن بسازی
.......
ولیکن چند روزی صبر فرما
نه او ماند، نه تو، نه فخر رازی
ابوعبدالله محمد بن عمر بن حسین بن حسن تَیْمیِّ بَکْریِّ طبرستانی رازی (۶۰۶-۵۴۴ق)
فقیه، متکلم، فیلسوف، مفسر، حکیم، پزشک، شاعر و منجم مسلمان در سال ۵۴۴ قمری از خانوادهای اهل طبرستان در ری زاده شد و در سال ۶۰۶ قمری در هرات درگذشت.
فخر رازی، زادهٔ؛ ۵۴۳ (قمری) ری، درگذشت؛ ۶۰۶ (قمری) هرات، مدفن؛ مرادخان، محل زندگی؛ ری، هرات، خراسان، دیگر نامها؛ ابن خطیب، خطیب ری، فخرالدین، امام المشککین، پیشه؛ فیلسوف و دانشمند و حکیم، سالهای فعالیت؛ قرن ششم و هفتم آثار؛ حفظ البدن، تفسیرکبیر، مفاتیحالغیب و رسالههای بسیاری به عربی و فارسی، عنوان؛ فخر الدین امام فخر رازی، فرزندان؛ ضیاءالدین شمسالدین، والدین؛ ضیاءالدین عمر بن حسین
وی معروف به ابن الخطیب و ملقب به فخرالدین است و به امام رازی یا امام فخر رازی نیز شهرت دارد. او بر علوم عقلی و علوم نقلی، تاریخ، کلام، فقه، اصول و علوم ادبی عصر خود تسلط کامل داشت. کتابهایش در دوران حیات او بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان کتب درسی از آنها استفاده میشد. بسیاری از اندیشمندان، فخر رازی را نخستین کسی میدانند که فلسفه و کلام را به همآمیخته و از این نظر، الگوی بسیاری از متکلمان پس از خود شده است پدرش ضیاءالدین عمر بن حسین طبرستانی، خود از بزرگان علم و عرفان بود که از "آمل" به ری مهاجرت کرده بود.
رازی معاصر و همدرس "شیخ اشراق" بود. هر دوی آنها در "مراغه" نزد "مجدالدین جیلی" درس میخواندند و به همین علت هر دو در پارهای از نظریات انتقادی بر بعضی از مباحث منطقی مشابهاتی دارند که این نظریات ملهم از استادشان بوده است.
برجستهترین دورهٔ زندگی فخر رازی در شهر "هرات" بوده و در مجمع درسیاش بیشتر از دو هزار دانشمند شرکت میکردند و حتی در هنگام سواری نیز بیش از سیصد نفر از فقیهان و شاگردانش برای بهرهبردن از دانشش او را همراهی میکردند. وی در اصول و کلام مذهب اشعری و در فروع و فقه مذهب شافعی اِشراف داشت. برای فراگیری علم و تدریس و تقریر خطابههای علمی به شهرهای بزرگ و مراکز علمی از جمله خوارزم سفر کرد.
در خوارزم با معتزله به بحث و مجادله افتاد و سرانجام از آنجا اخراج شد. بعداً به فرارود و شهرهای بخارا، سمرقند، خجند و چندین شهر دیگر سفر و با فقها و علما مناظراتی کرد و بر همه فائق آمد و هیچکس را یارای بحث و مناظره با او نبود. گاهی هم در مباحثه تند میشد و بدگویی میکرد. او سخنرانی چیرهزبان و مورد احترام فوقالعادهٔ پادشاهان و حکام زمان خود بود. رازی ثروت زیادی داشت و در علوم فقه، تفسیر، کلام، فلسفه، طب و ریاضیات متبحر بود و در تمام این زمینهها تألیفاتی دارد که شهرت و اهمیت زیادی پیدا کردهاند و در سراسر ممالک اسلامی مورد بحث و تحقیق قرار میگیرند.
فخر رازی، در اواخر زندگیاش در هرات ساکن بود. در آن زمان، هرات نیز در تصرف محمد خوارزمشاه بود. وی نخستین کسی بود که از شیوهٔ «سَبْر» و «تقسیم» در کتابهایش استفاده کرد؛ به این معنی که هر مسئلهای را با موشکافی کمنظیری میشکافت، آن را به کوچکترین اجزای سازندهٔ آن تجزیه میکرد و از همهٔ زوایا و وجوه با آن برخورد میکرد. امام فخر رازی پس از ازدواج صاحب سه پسر و دو دختر شد که نام پسران خود را محمد، ضیاالدین و شمسالدین گذاشت.
فخر رازی خطیبی زبانآور بود و مردم خراسان برای شنیدن سخنانش شوق و رغبت بسیار داشتند. او مورد احترام فوق العادهٔ شاهان و امیران و وزیران روزگار خود قرار داشت و از ثروت و اعتبار فراوان برخوردار شد. در جدل و مناظره سخت نیرومند بود و کسی را یارای مباحثه با او نبود. در علوم زمان خود مانند: فقه، تفسیر، کلام، فلسفه، طب و ریاضیات متبحر بود و در تمام این زمینهها تألیفات مرغوب دارد.
تألیفات وی نیز مانند خودش شهرت و اهمیت فراوان یافت و در سراسر ممالک اسلامی آن روزگار مورد بحث و تدریس قرار گرفت. فخر رازی ذهنی آزاد و مستقل داشت و میکوشید که تحت تأثیر هیچ مکتبی قرار نگیرد. هم بر نهج البلاغه علی بن ابیطالب و هم بر دیوان سقط الزند ابوالعلاء معری شرح نوشت. با این همه در کلام پیرو مذهب اشعری و در فقه پیرو امام شافعی بود.
https://panjshirnews.com/vdcd.z0s2yt09sa26y.html
panjshirnews.com/vdcd.z0s2yt09sa26y.html
